"اردشیر امیرارجمند" مشاور "میرحسین موسوی" پیشتر از رییس جمهوری ترکیه خواسته بود که در حمایت از مطالبات دموکراتیک مردم منطقه امروز ( دوشنبه ) به جمع شهروندان معترض در تهران بپیوندند. او گرچه در جمع مخالفان حکومت حاضر نشد اما طی یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با رییس دولت ایران به دولت های منطقه گوشزد کرد که اگر "خواسته‌هاى ملت‌هايشان را مورد توجه قرار ندهند مردم خودشان وارد عمل می‌شوند." در عوض گزارش شده که محمود احمدی نژاد درخواست خبرنگاران ترک را برای پرسیدن سوال در رابطه با راهپیمایی اعتراضی مخالفان رد کرده است. ناظران می گویند که حضور رییس جمهوری ترکیه در تهران تا حدی به کند شدن ماشین سرکوب جمهوری اسلامی در مقابله با تظاهرات امروز سبزها انجامیده، با این حال هم زمانی سفر " گل " با اعتراض هواداران جنبش سبز بیشتر از این جهت حائز اهمیت است که هر دو کشور درگیر رقابتی شدید برای صدور الگوی حکومتی خود میان کشورهای خاورمیانه هستند. هر دو این کشورها از قیام های ضد دیکتاتوری در تونس و مصر دفاع کرده اند اما نیروهای اسلام گرای تونس و گروه اخوان المسلمین مصر آشکارا گفته اند که مدل حزب عدالت و توسعه ترکیه را دنبال می کنند نه مدل حاکمان جمهوری اسلامی را.
اسلام گرایان وفادار به دموکراسی
اسلام گراهای مصر رفتاری بسیار محتاطانه در قبال جمهوری اسلامی در پیش گرفته اند. آنها از مقایسه هایی که میان این گروه با روحانیون ایران انجام می گیرد ابدا خشنود نیستند. هفته گذشته زمانی که رهبر جمهوری اسلامی در خطبه های نماز جمعه تهران قیام مردم مصر را یک " انقلاب اسلامی " معرفی کرد، اخوان المسلمین در واکنش به این اظهارات، جنبش ضد دیکتاتوری در این کشور را انقلاب مردم مصر خواند نه یک انقلاب اسلامی. این گروه بعد از کناره گیری حسنی مبارک از قدرت نیز همچنان به صراحت عنوان می کند که قصد انحصارگرایی و تسلط بر قدرت دولتی را ندارد. اخوان المسلمین حتی اعلام کرده است که در انتخابات آینده ریاست جمهوری این کشور کاندیدایی نیز معرفی نخواهد کرد. احتیاط آگاهانه اسلام گرایان مصر در پرهیز از الگوی روحانیون حاکم بر جمهوری اسلامی باعث کاهش حساسیت نسبت به فعالیت های آنان شده است. پیشتر برخی از گروه های سکولار در مصر و بسیاری از ناظران سیاسی پیش بینی می کردند که در خلاء قدرت حسنی مبارک ممکن است که اسلام گراهای این کشور بخواهند راه جمهوری اسلامی را ادامه دهند. با این حال این تحلیل در حال حاضر انطباقی با واقعیت ندارد. برخی چهره های اسلام گرای مصری به طور واضح علاقه خود را به الگوبرداری از حزب عدالت و توسعه در ترکیه ( حزب حاکم ) اعلام کرده و گفته اند که به سازوکارهای دموکراتیک در اداره امور کشور وفادار خواهند بود.
الگوی مدارا با جهان غرب
شیوه حکومت پارلمانی ترکیه که در آن احزاب اسلام گرا برای کسب کرسی های قدرت به رقابت آزادانه با سایر احزاب می پردازند عامل توجه افکارعمومی منطقه به این حکومت بوده است. ناظران می گویند برای غرب این نکته چندان اهمیت ندارد که اسلام گرایی در ترکیه چه روندی را طی می کند بلکه شیوه حکومت داری دموکراتیک آنان مورد توجه است. اسلام گراهای ترک داعیه برتری طلبی ندارد و اکثریت مسلمان این کشور را بهانه ای برای تسلط انحصاری بر قدرت قرار نداده اند. درک دموکراتیک آنها از قدرت سیاسی به طور روزافزونی جنبش های اعتراضی منطقه را به خود جذب کرده است. این در حالی است که حکومت ایران صرفا تلاش می کند با شعارهای ضد اسراییلی و ضد آمریکایی بخشی از افکار عمومی منطقه را به نفع خود داشته باشد. ایران در واقع روی گروه هایی سرمایه گذاری می کند که اولویت خود را مقابله با دنیای غرب تعریف کرده اند. در نظر این گروه ها هر کس با غرب در ستیز باشد قابل احترام است و از همین رو نیز آنان محمود احمدی نژاد را در کنار "اسامه بن لادن" و "صدام حسین" قهرمانان ستیز با غرب معرفی می کنند. با این حال جنبش های ضد دیکتاتوری در تونس و مصر که دامنه آن به برخی دیگر از رژیم های اقتدارگرای منطقه نیز کشیده شده نشان می دهد که میل به داشتن حکومتی دموکراتیک در خاورمیانه در حال افزایش است و جنبش های پیروز در این کشورها نیز در پی پیاده کردن الگویی هستند که بتواند استقرار دموکراسی در کشورشان را تضمین کند.
زندگی در سایه دولت های کارآمد
داشتن حکومتی دموکراتیک نه فقط برای مسلط کردن شهروندان بر سرنوشت خویش بلکه برای سپردن کرسیهای قدرت به دولتمردانی کارآمد مورد توجه است. دولت های عمدتا فاسدی که در رژیم های اقتدارگرای خاورمیانه مستقر هستند با ناتوانی در ایجاد استانداردهای یک زندگی شرافتمندانه برای شهروندان خود زمینه بروز اعتراض های عمومی را به وجود آورده اند. در مصر ناکارآمدی دولت به حدی بود که طبق آمارها بیش از 40 درصد شهروندان زیر خط فقر قرار داشتند. وضعیت در تونس کمابیش مشابه مصر بود و فشار اقتصادی بر اقشار کم درآمد جامعه به حدی بالا بود که " محمد بوعزیزی" قهرمان جنبش ضد دیکتاتوری این کشور تنها توانست با آتش زدن خود در ملاء عام پیام اعتراض خود را به حکومت برساند. بنابراین به نظر می رسد که جنبش های ضد اقتدارگرایی در این کشورها الگویی را طلب می کنند که علاوه بر تضمین حق تعیین سرنوشت شهروندان به روی کار آمدن دولت هایی توانمند و کارآمد منجر شود. مدل حزب اسلام گرای عدالت و توسعه در ترکیه نیز از همین جهت مورد توجه اسلام گراهای سایر کشورهای منطقه قرار دارد. رشد اقتصادی حدود 11 درصدی ترکیه در سال گذشته میلادی و کسب عنوان ششمین اقتصاد برتر اتحادیه اروپا آن هم درست در سالی که بحران اقتصادی تمام غرب را با تلاطم های شدید مواجه کرده بود یک پیشرفت خیره کننده و در خور تحسین محسوب می شود. این در حالی است که ایران در سال گذشته رشد اقتصادی نیم درصدی را تجربه کرده است و تحریم های شدید اقتصادی و انزوا از جامعه بین المللی به گسترش روزافزون فقر و بیکاری در جامعه منجر شده است. چنین وضعیت اسف باری مطمئنا انگیزه ای در جنبشهای ضد استبدادی منطقه ایجاد نخواهد کرد که از مدل جمهوری اسلامی تبعیت کنند. انتخاب طبیعی جنبش های دموکراتیک الگوبرداری از سیستمی خواهد بود که بتواند در عین اعطای حق مشارکت آزادانه به شهروندان از کارآیی قابل توجهی برای اداره امور جامعه برخوردار باشد.
حفظ قدرت در جامعه مدنی
برای اسلام گراهای مصر که دهه های متوالی را زیر خفقان و فشار دولتی اقتدار گرا گذارنده اند امکان فعالیت های آزادانه اجتماعی مزیتی بزرگ محسوب می شود. آنها آرام آرام در حال آماده شدن برای شرایط جدید هستند اما همچنان قصد دارند که تمرکز خود را بر حوزه های مدنی و نهادهای غیردولتی بگذارند.گروه اخوان المسلمین به عنوان عمده ترین جریان اسلام گرای این کشور در آستانه عبور از هفتادمین سال حیاتش انگیزه های سابق را دنبال نمی کند. هدف اولیه تاسیس این گروه مبارزه با استعمار انگلیس بود اما حتی در آن زمان هم " حسن البناء" رهبری اخوان المسلمین از شیوه مبارزه خشونت آمیز دفاع نمی کرد و خواهان تغییرات تدریجی بود. اکنون آنها شعارهای ضد استعماری و ضد غربی سر نمی دهند. همین امتناع از ستیز کلامی با غرب نشان دهنده تفاوت معنی دار آن با مشی حکومت داری جمهوری اسلامی است. رهبران اخوان المسلمین انگیزه ای برای غرب ستیزی از خود نشان نداده اند و به پیامدهای غرب ستیزی برای کشورشان آگاهی دارند. مصر به مانند ترکیه کشوری متکی به درآمد توریسم است و هر گروه و جریانی که با فعالیت هایش باعث کاهش توریسم شود میان افکار عمومی به جریانی بدنام و منزوی بدل خواهد شد.
آزادی پیش شرط توسعه
حتی تصور این که مدل حکومتی مصر چیزی شبیه جمهوری اسلامی شود برای بسیاری از مصریها غیرممکن است. آنها می گویند که اگر اسلام گرایان بخواهند به بهانه شعائر اسلامی آزادی های اجتماعی را محدود کنند توریست ها دیگر رغبتی برای بازدید از این کشور نخواهند داشت. حیات اقتصادی مصر در گرو آزادیهای اجتماعی است و حتی حکومت اقتدارگرای حسنی مبارک هم برخی از این آزادیها را به رسمیت شناخته بود. شهروندان مصری حالا با کنار رفتن حکومت اقتدارگرا در کشورشان درصدد آزادیهای اجتماعی به مراتب بیشتری نیز هستند. آنها می دانند که جمهوری اسلامی نمی تواند الهام بخش حکومت آینده مصر برای چنین آزادیهایی باشد. برخی فعالان سرشناس دموکراسی خواه در مصر گفته اند که قیام علیه حسنی مبارک را با الهام از جنبش سبز ایران در سال گذشته ترتیب داده اند. این بدان معنی است که مصری ها نسبت به انسداد سیاسی و استبداد دینی در جمهوری اسلامی آگاهی دارند. شباهت شیوه های سرکوبگری حکومت ایران با شیوه های به کار گرفته شده توسط حکومت مبارک علیه مخالفان هم دلیلی دیگر بر بی علاقگی جنبش آزادیخواه مصر به جمهوری اسلامی است. بنابراین فرضیه ای که نشان دهنده تمایل آنها به تبعیت از ایران در زمینه تنظیم روابط اجتماعی باشد دیده نمی شود. در عوض اسلام گراهای ترکیه توانسته اند توازنی میان انتظارات مردم مسلمان کشورشان با ضرورت های دنیای امروز برقرار کنند و از همین رو اقبال عمومی را نیز از آن خود کرده اند. برای جنبش تازه به پیروزی رسیده مصر این می تواند منبع الهام مهمی باشد . در روند انتقال قدرت در تونس و مصر مطمئنا گرایش های اسلام گرایان منطقه به مدل های مطلوبشان آشکار تر خواهد شد اما قضاوت درباره این جنبش ها چندان هم دشوار نیست. آنها پیشاپیش گفته اند که مدل دموکراسی ترکیه را می خواهند نه آن چه به نام حکومت اسلامی در ایران مستقر است. به نظر می رسد اسلام گراهای مصر و تونس انتخاب خود را کرده اند
No comments:
Post a Comment